Milieucriminaliteit in Heijningen bereidde weg voor project ketenaanpak shredderafval

De ketenaanpak van de Brabantse omgevingsdiensten is bij uitstek het middel om illegale afvalstromen op het spoor te komen. De casus van het shredderafval in Heijningen laat goed zien hoe we met samenwerking (gemeente) grensoverschrijdende milieucriminaliteit kunnen tegengaan. Ralf Meijs, juridisch adviseur bij Team Klachten en handhaving vertelt wat deze casus teweeg heeft gebracht en hoe diepgaand administratief toezicht in de toekomst kan helpen bij de bestrijding van deze illegale praktijken.

“Het was in november 2020 dat een van onze toezichthouders door de havenpolitie Moerdijk getipt werd en te horen kreeg dat er vermoedelijk een behoorlijke partij met Pfas vervuilde grond werd opgeslagen op een perceel aan de Arbeidsweg in Heijningen. Bij nader onderzoek door de politie in samenwerking met onze toezichthouder bleek dat de gestorte partij geen met Pfas vervuilde grond was, maar een partij shredderafval (afval dat ontstaat bij de verwerking van samengestelde producten zoals auto’s, wit- en bruingoed en elektriciteitskabels, red.)” vertelt Ralf. “Een hoeveelheid van grofweg 7.500 ton was daar opgeslagen alsof het onschuldig puin was. Foute boel. Bemonstering door collega’s van het team Metingen en Onderzoek wees uit dat het afval, verfijnd als zand, een mix was van metalen, rubber en kunststof. Restanten van geshredderde autowrakken, zo bleek later.”

Verantwoordelijk
Direct verantwoordelijk was de eigenaar van het perceel. Hij had zonder de benodigde vergunning zijn terrein als inrichting gebruikt en de ontdoener van het afval ruim baan gegeven. Ralf: “We hebben toen de politie ingeseind waarna het strafrechtelijke balletje is gaan rollen. Maar ondertussen moest er iemand zorgdragen voor de enorme hoeveelheid afval. Gemeente Moerdijk zei: ‘Het moet weg, dit is niet houdbaar.’ De spreekwoordelijke afzender, die het op een akkoordje had gegooid met de eigenaar van het terrein, was op dat moment nog niet te traceren. Als eerst werd de eigenaar van het perceel onder last van een dwangsom opgedragen het afval zo snel mogelijk af te dekken. Het risico bestond immers dat de partij shredderafval bij vochtigheid kon uitlogen naar de bodem met schade aan het milieu als gevolg. De eigenaar heeft hier gehoor aan gegeven, waardoor het directe ‘gevaar’ was geweken.”

image

Miljoen
Vervolgens moest het afval simpelweg van het perceel worden verwijderd. Ralf: “Toen werd voor ons en de gemeente Moerdijk wel weer pijnlijk duidelijk waarom dit soort milieucriminaliteit überhaupt kan bestaan. Afvalverbranders nemen dit soort afval namelijk niet of nauwelijks aan. Als je het wilt storten moet een ontheffing voor een stortverbod verleend worden. Bovendien kunnen de kosten voor het storten van dergelijk afval in dit geval oplopen tot circa 1,1 miljoen euro. De ontdoener die dit risico durfde te nemen bespaarde zo al snel het enorme bedrag van 900.000 euro.” Volgens Ralf is het dan ook aantrekkelijk om op deze wijze zich van afval te ontdoen en is het geval in Heijningen mogelijk geen incident maar een fenomeen. Voor zover we weten is het eerder voorgekomen.  “Er is een casus bekend in het oosten van Brabant waar een boer nietsvermoedend een lading shredderafval over zijn land heeft uitgereden, gewoon om het opgeruimd te hebben. De bodemsanering naderhand kostte een miljoen.”

Traceren
Ondertussen wisten de politie en de OMWB , ODBN en ODZOB het illegaal gestorte shredderafval in Heijningen te traceren naar bedrijven in Noord- en Zuidoost-Brabant. Korte lijnen en intensieve samenwerking met onder andere de politie en in een later stadium het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie brachten het traject naar een beroepszaak en een strafzaak. In beide zaken is het laatste woord nog niet gezegd. “Maar de partij shredderafval is eind maart volledig opgeruimd”, vertelt Ralf.

Forensische accountancy
De casus in Heijningen vormde zo het startschot voor het project ‘Ketenaanpak shredderafval’. “We zijn toen begonnen met het administratief doorlichten van shredderbedrijven in onze regio. Waar blijven de afvalstromen van deze bedrijven? Corresponderen de administratieve gegevens met de praktijk? Ralf: “In 2023 gaan we bij verschillende bedrijven verdergaand administratief onderzoek verrichten. Dan komen we mogelijk ook op het terrein van de zogenaamde ‘forensische accountancy’. Gecombineerd met fysieke controles hopen we dan eerder in staat te zijn om deze vorm van milieucriminaliteit tijdig te signaleren. Verdergaand toezicht waarmee we illegale afvalstromen onder het vergrootglas proberen te krijgen. Bovenal is het zaak dat bevoegde gezagen en hun partners bewust zijn van deze vorm van milieucriminaliteit én er alert op zijn. Eén goedwillende maar naïeve ondernemer kan de maatschappij met gigantisch veel kosten en milieuschade opzadelen.”