“Omgevingswet raakt alles wat gemeente is”

26 wetten gaan geheel of gedeeltelijk op in de nieuwe Omgevingswet die per 1 juli ingaat. Niet dat gemeenten dan alles tot achter de komma geregeld moet hebben. Integendeel, na 1 juli hebben gemeenten nog tijd om een omgevingsvisie (2024) en omgevingsplan (2029) te maken. Ludo: “Alles wat met de fysieke leefomgeving te maken heeft moeten we tegen het licht houden. De Omgevingswet is een enorm ding en heeft effect op nagenoeg alles wat ‘gemeente’ is. Vandaar dat we een uitgebreide projectgroep hebben samengesteld met zo’n 15 deelnemers uit hele verschillende hoeken: van ict tot vergunningverlening, van P & O tot bodemspecialisten, van bouwaanvragen tot veiligheid.” 

27 punten

De meeste gemeenten hebben zich in eerste instantie gericht op de vraag: wat moet er per 1 juli geregeld zijn? De VNG heeft daarvoor een actielijst gemaakt (27 punten) en die moet elke gemeente vóór de zomer aftikken. Daar ligt nu de focus. Daarnaast is er de opgave voor het maken van een omgevingsvisie en een omgevingsplan. Jeroen: “Wij zien dat de eerste gemeenten daar nu aan toe komen. Er bestaat geen sjablone of standaard format voor zo’n visie of plan. De ene gemeente maakt een abstracte, algemene visie van pakweg twee A4-tjes, een andere gemeente benoemt het veel concreter en gedetailleerder. De meeste gemeenten hebben de neiging om de visie algemeen en abstract te houden, dan voelt het niet als een strak harnas.” 

Ludo: “Gaandeweg zal er meer worden ingekleurd. Ik zie het voor me dat er eerst een visie 1.0 komt. Later een versie 2.0 en 3.0. Gaandeweg steeds meer finetunen. Een groeiproject. Wij staan daarbij nog helemaal aan het begin.”   

Jeroen: “Ik begrijp dat gemeenten het eerst globaal aanvliegen, maar dat hoeft daardoor niet per se abstract te zijn. De visie hoeft ook niet meteen alomvattend te zijn. Je kunt bijvoorbeeld als eerste de belangrijkste knelpunten traceren en benoemen. Bijvoorbeeld op milieugebied ‘luchtkwaliteit’ en daar een ambitie aan verbinden. Daar kun je dan concreet mee aan de slag. Dan help je de gemeente echt vooruit.” 

Onvoldoende zicht

Een barrière om tot concrete verbeteringen te komen is volgens Jeroen dat gemeenten zicht moeten hebben op de stand van zaken. “Pas dan kun je een concrete ambitie formuleren. Dan weet je of je doel binnen handbereik is of dat er veel voor moet gebeuren. Mijn advies: breng je eigen gebied in kaart. Hoe is het gesteld met geluidcontouren, bodemcontouren, geurcontouren, noem maar op. Zorg dat je zicht hebt op de situatie. Dan weet je waar je het over hebt. Mijn ervaring is dat het zicht van de gemeente op de eigen situatie onvoldoende is.”  

De OMWB beschikt over veel meetgegevens en ander cijfermateriaal om een dergelijke ‘nulmeting’ op milieugebied op te stellen. “Per gemeente hebben wij veel informatie in huis over allerlei milieu-aspecten. Ook weten we wat er speelt per gemeente en welke klachten er zijn. Daardoor zijn we voor gemeenten een prima gesprekspartner om mee te discussiëren over de haalbaarheid van ambities.” Jeroen vertelt dat de OMWB voor diverse gemeenten een nulmeting heeft gemaakt, zoals voor Steenbergen, Roosendaal, Bergen op Zoom, Goirle en Hilvarenbeek.   

Hoe ziet zo’n nulmeting eruit?  “We maken digitale kaarten van deelgebieden in de gemeente waarop we verschillende milieu-thema’s over elkaar heen leggen. In groen zie je wat er goed gaat, in rood wat niet goed gaat. Daardoor zie je in één oogopslag wat er speelt. Vervolgens kun je daar dan ambities aan koppelen. In het ene geval wil je strenger zijn, op een ander terrein kun je misschien juist ruimte bieden.”   

Ludo Hoendervangers van de gemeente Woensdrecht

“Kunnen we niet zelf”

Met 22.000 inwoners hoort Woensdrecht tot de kleinere gemeenten. “Zoiets als de invoering van de Omgevingswet kunnen we op eigen houtje niet aan. Dat lukt alleen met samenwerking. Niet alleen tussen gemeenten, maar ook met organisaties als de OMWB. Afspraken maken, afstemmen; maar hoe we dat precies samen moeten gaan doen, moeten we nog ontdekken.”  Ludo noemt als voorbeeld de omgevingstafels. “Die  zijn nieuw. Daar zijn alle gemeenten mee aan het experimenteren. De OMWB, Veiligheidsregio en GGD gaan, zo is de verwachting, in alle gemeenten deelnemen aan die omgevingstafels. Daar kunnen we regels op elkaar afstemmen en ook zorgen dat ze voor iedereen werkbaar zijn. Bijvoorbeeld standaardiseren wat kan, maar met ruimte voor gewenste ontwikkelruimte en couleur locale.”  

Het woord ‘ontdekken’ komt steeds weer terug in het gesprek. Ludo: “We weten nog zoveel niet. Gaandeweg zal er steeds meer duidelijkheid komen. Onze bestaande organisatie krijgt te maken met nieuwe rollen en werkwijzen. Hoe gaan we dat inrichten?  Voor iedereen moet duidelijk zijn waarmee we bezig zijn. Transparantie en duidelijkheid is ongelofelijk belangrijk. Op allerlei vragen moeten we duidelijke antwoorden vinden. Bijvoorbeeld ‘wat betekent de nieuwe wet voor onze inwoners?’, ‘wat betekent het voor onze organisatie?’, wat betekent het voor onze samenwerking met organisaties, zoals bijvoorbeeld de OMWB en de veiligheidsregio? Hier moeten glasheldere antwoorden op komen. Is die duidelijkheid er niet dan loop je daar geheid later in het proces tegenaan.” 

Jeroen: “Duidelijkheid is zeker belangrijk. Omdat de Omgevingswet zoveel kanten van de gemeente raakt, is het helemaal niet gek dat sommigen door de bomen het bos niet meer zien. Om gemeenten te helpen om op milieugebied meer overzicht en ook grip te krijgen hebben we een Menukaart (zie kader) gemaakt. Een soort wegwijzer. Per milieuthema hebben we kort en krachtig omschreven wat er moet gebeuren en welke producten en diensten de OMWB kan aanbieden om de gemeenten te ondersteunen bij hun ambities. Geen lange lap tekst, maar een overzichtelijke interactieve kaart met steekwoorden waarop je kunt klikken. Per thema verschijnt er dan een pop-up met uitleg.” 

Ludo is enthousiast. “Die Menukaart is super. Dat is precies de ondersteuning die we nodig hebben. Al vind ik wel dat we moeten oppassen dat de OMWB niet een soort commercieel bedrijf wordt waar we producten kunnen inkopen. Dan kan er ook afstand ontstaan. Ik zie de omgevingsdienst nog altijd als verlengstuk van onze organisatie, als collega’s. Zij doen iets wat we vroeger zelf deden. Die collegiale samenwerking kan ons heel goed helpen bij de invoering van de Omgevingswet. Ik zie voor de OMWB een signalerende, ondersteunende en ook adviserende rol. Zij kijken ook bij andere gemeenten in de keuken. De OMWB kan aanwijzingen geven en meedenken: ‘vergeet niet dit, denk daar aan’. De omgevingsdienst kan ons duwtjes geven de goede kant op en voorkomen dat we fouten maken. Zij zijn de experts die we keihard nodig hebben om de juiste dingen in onze plannen te krijgen.”  

Jeroen Kemperman van de OMWB

Menukaart: Handige hulp voor lokale milieu-ambities  

Van energie tot geur, van bodem tot geluid, van licht tot externe veiligheid, van ecologie tot duurzaamheid, voor een breed scala aan milieuthema’s moeten gemeenten aan de slag bij het opstellen van hun omgevingsvisie en hun omgevingsplan. De OMWB biedt daarbij de helpende hand. Wat we allemaal kunnen doen? Daarvoor is een handige Menukaart gemaakt. Per milieuthema staat omschreven wat er moet gebeuren en hoe de OMWB daarbij kan helpen met concrete producten en diensten.  

Download hier de menukaart